Begeleid door het schrille geluid van een voetbalfluitje stapt ze op Erwin af en geeft met een niet mis te verstane hoofdknik aan dat ze met hem wil dansen. Nog niet gehuwde leden van een Karamojong stam springen bij het dansen zo hoog mogelijk om de ander te imponeren. Erwin heeft zijn lengte gelukkig mee en doet het dus niet slecht bij de dames.

Trouwen heeft hier zo zijn prijs. Een Karamojong man betaalde in het verleden een bruidsschat van 50 tot 100 koeien voor een vrouw. Inmiddels wordt het ook wel omgerekend in geld. Als je dan bedenkt dat de meeste mannen hier meerdere vrouwen hebben dan is dat een hele investering. Daar staat tegenover dat de vrouw haar hele leven ‘eigendom’ is van de man en eigenlijk bijna al het werk doet. Op het land werken, helpen met het vee, water halen, graan malen, op de kinderen passen en iedere dag zorgen dat er een avondmaaltijd gekookt is voor haar man. Als de man thuis komt met het vee bepaalt hij bij welke vrouw hij vandaag gaat eten en de anderen zitten dus voor niks met hun prakkie klaar. Aan de andere kant zijn de kinderen daar dan weer goed mee, want daar gaat het eten naar toe als manlief elders eet. De avondmaaltijd is overigens ook de enige maaltijd die ze eten op een dag. Verder wordt er alleen maar melk van de koeien gedronken. Soms gemixt met wat bloed van hun vee. De Karamojong man die ons rondleidt heeft 3 vrouwen en als ik wat door vraag hoor ik dat er twee goeie vrouwen zijn, maar de jongste loopt te veel te klagen en werkt niet hard genoeg naar zijn zin. Hij is verontwaardigd, hij heeft toch genoeg voor haar betaald. Het is interessant en schokkend tegelijk: de primitieve manier van leven tussen de dieren en het vuil, de vrouwen die geen enkel recht hebben, de armoede die er is omdat ze niet hun eigen koeien eten en nog onvoldoende landbouwvaardigheden hebben om genoeg aanvullende gewassen te verbouwen, de kinderen waarvan maar een klein deel naar school gaat. Ze maken op dit moment geen deel uit van de moderne wereld. Ik vraag me af hoe dit zich verder zal ontwikkelen. Met name de ondergeschikte positie van de vrouw druist in tegen al mijn principes van vrijheid en gelijkheid. Ik kan verstandelijk begrijpen hoe het ontstaan is, maar gevoelsmatig blijft het lastig. Dat en geconfronteerd worden met de armoede schuurt. De verandering moet komen via het meest waardevolle bezit van de Karamojong, hun vee. De overheid heeft inmiddels het aantal koeien per familie gemaximeerd op 10 stuks. Dat kan een positief effect hebben op vele dingen: mannen kunnen zich niet meer vele vrouwen veroorloven, er zijn minder kinderen nodig als herder zodat ze naar school kunnen, men wordt gedwongen om meer landbouw te gaan bedrijven en zo meer voedsel te creëren zodat de honger in het droge seizoen voorkomen wordt. Maar de koeien zijn in de Karamojong cultuur hun bestaansrecht, dus dit soort regelgeving vanuit de hoofdstad Kampala wordt niet zomaar geaccepteerd. Het zal een geleidelijk proces zijn, waarbij de vrouwen de kartrekkers zullen zijn, denk ik. Zij hebben verreweg het meeste te winnen.

Nakipelemoru is een dorp, vlakbij Kotido, met meer dan 10.000 Karamojong inwoners; het grootste traditionele dorp van Oost Afrika. Het bestaat uit vele verspreide kralen, groepjes van hutjes omgeven door een ondoordringbaar hek van takken met een ingang waar je alleen diep gebukt doorheen past. Als iedereen ’s avonds binnen is wordt er een tak met doornen in de opening getrokken en die wordt vast geregen met andere takken, zodat er geen gespuis binnen kan komen. De dieren staan in het midden van de kraal, de hutjes staan er als bescherming omheen.

Karamojong zijn zo’n 400 jaar geleden vanuit Ethiopië naar Oeganda getrokken met hun vee. Letterlijk betekent Karamojong ‘the old man sat down’ en dat was dus hier in het noord oosten van Oeganda. We worden uitgenodigd om in de lemen hutjes een kijkje te nemen. Het dak is van gedroogd gras, binnen is het aardedonker. In de hutjes wordt graan gemaald, er lopen cavia’s rond die ze eten, er wordt gekookt op een vuurtje en geslapen op dierenhuiden. Onder je hoofd leg je als vrouw een steen en de man gebruikt een klein houten krukje. Iedere man loopt er mee rond, je kunt overal even gaan zitten en het is dus tegelijkertijd je hoofdkussen. Beiden vormen van gebruik zijn niet echt comfortabel. Mannen zijn dus heden ten dage gewapend met een krukje en een speer. Gelukkig zijn de geweren sinds begin 2000 ingeleverd. Ze waren achtergelaten door het leger van Idi Amin toen hij moest vluchten. Idi Amin heeft de Karamojong veel leed had aangedaan, zo dwong hij ze onder andere met een geweer onder hun neus om zich te gaan kleden. Bizar resultaat daarvan is dat deze mensen nu in een soort Schotse kilts en omslagdoeken met Tartan ruitjes lopen. De Karamojong besloten de door Amin achter gelaten wapenopslagplaatsen te plunderen en zich te bewapenen tegen eventuele volgende onderdrukkers. Van oudsher hadden ze de gewoonte om elkaars vee te stelen. Wat begon als een soort onschuldig spel liep met geweren erbij vaak uit op een moordpartij. Mix dat met wat andere stammen uit Zuid Soedan en Kenia die met geweren uit de binnenlandse oorlogen zo af en toe de noord-oost grens van Oeganda over trokken en de geweldsspiraal was compleet. Daarmee was deze regio jarenlang de gevaarlijkste en meest gemeden streek van Oeganda.

Nu zijn het vriendelijke, rustige dorpen, waar we op onze slippers doorheen glibberen over de zware rode klei vermengd met geiten- en koeienstront. We zijn een bezienswaardigheid, mensen willen onze huid aanraken en we schudden vele handen. Best lastig om te weten wanneer je moet stoppen met handen schudden want je hebt minimaal 3 grepen met bijbehorende teksten, maar soms wordt er ook wel 10 keer geschud waarbij je een soort zegening uitspreekt voor een goede oogst, goede gezondheid van mens en dier, meer regen en alle andere dingen die je kunt verzinnen om te zegenen. We luisteren naar de oude verhalen van 3 wijze mannen met een speer en krukje. Ze zijn herkenbaar aan een hoedje met een veer erop. Karamojong geloven dat de wereld plat is en dat de hemel er als een soort kaasstolp overheen staat. De sterren zijn de kampvuren van de overledenen. De rots die aan de rand van hun dorp staat beschouwen ze als heilige grond. Als er dingen in hun cultuur komen die een negatief effect hebben op de samenleving loopt er volgens de legende iemand met het voorwerp naar de rand van de wereld en gooit het daar weg. Een soort cosmopoliete vuilnisbak.

Wat me brengt op reinheid. Op wat eigenzinnige mieren bij de deur na, is onze banda in Kotido aangenaam schoon en goed onderhouden. Weliswaar moet je de toilet zelf doorspoelen met een jerrycan met water en heeft de douche alleen koud water, maar deze banda is een verademing na de banda’s in Kideppo National Park. Daar was alles vies of kapot of liep onder water als het regende. Onze rugzakken konden we de volgende ochtend uit een plas vissen. Het grote verschil is een private eigenaar die er zijn geld mee moet verdienen of een door de staat gerunde campsite, waar het iedereen worst zal wezen. Wat overigens niets afdoet aan het werkelijk fantastische landschap van Kidepo. Het park ligt in een vallei die geheel omringd is door bergen. Het zou hier ver over de 30 graden en kurkdroog moeten zijn maar het gras is nog groen en het regent er twee nachten flink. Het lijkt wel of we de regen met ons meenemen deze reis. Wat hier overigens als een zegen wordt gezien.

Onze banda staat deze keer naast een lagere school. Met de opbrengsten van deze banda’s en geld van een goed doel wordt de school steeds verder uitgebreid. De kinderen wachten al op onze komst. “Goodmorning visitors, welcome in our class. How are you?” klinkt het in koor uit 30 monden. Als we door de hoofdleraar worden rondgeleid door de klassen vraag ik aan een meisje: “Where do you think we come from?”. Met een stralend gezichtje zegt ze overtuigd: “from Afrika.” Waar zou je anders vandaan moeten komen? Als ik mijn blanke arm naast haar donkere arm houd, begint ze toch wat te twijfelen. Nederland zegt haar echter niks. Een klein land naast Engeland is de beste duiding die we kunnen geven. Europa blijkt een veel te abstract concept voor deze jongedame.